In hun boek Tournée générale schilderen de journalisten Thomas Pitrel en Victor Le Grand een portret van Frankrijk in relatie tot alcohol.

In Frankrijk, schrijven jullie: ‘heeft iedereen een relatie met alcohol, zelfs geheelonthouders.’ Waar komt deze stevige stelling vandaan?

Thomas Pitrel: Als we teruggaan in de geschiedenis zien we dat de wijnstok uit Rome komt en zich gelijktijdig met het christendom heeft verspreid. Wijn werd en wordt gedronken tijdens de mis, de viering van het sacrament van de eucharistie in de katholieke kerk. Er waren in het verleden perioden waarin drinkwater van onvoldoende kwaliteit was en waarin de consumptie van wijn door de overheid werd aangemoedigd. Sinds het einde van de jaren zestig is er iets veranderd: het alcoholgebruik van de Fransen is bijna gehalveerd. Maar in de hoofden van mensen is het een essentieel element van de Franse cultuur gebleven. Victor Le Grand: Als we het hebben over alcohol in Frankrijk, praten we in eerste instantie over wijn omdat we daar allemaal een relatie mee hebben, zelfs degenen die niet drinken. Bovendien is het erg moeilijk om niet te drinken. Het komt er op neer dat zelfs als je niet van wodka of whisky houdt het toch bijna onmogelijk is om geen wijn of champagne te drinken na een doop, een bruiloft of de ondertekening van een contract. Omdat wanneer we je een glas champagne aanbieden, we geen alcohol aanbieden: we nodigen je uit om iets te vieren en de alcohol verdwijnt naar de achtergrond tijdens zo’n ritueel.

In de politiek, de diplomatie en de economie werd heel lang alcohol gebruikt om besprekingen soepeler te laten verlopen en discussies te stroomlijnen, maar de tijden lijken te veranderen …

Th. P.: Vroeger waren de maaltijden die op de ministeries of de ambassades werden aangeboden dé gelegenheid om heel veel alcohol te drinken, en Frankrijk had de reputatie de beste banketten aan te bieden. De Franse keuken is tegenwoordig een traditie die door Unesco, de cultuurtak van de Verenigde Naties, is uitgeroepen tot cultureel werelderfgoed. Het ceremonieel blijft dus behouden, maar het is niet langer de gewoonte om overdreven veel drinken. V.L.G: Dit is ook van invloed op het Franse politieke leven: de consumptie van alcohol in de Assemblee (de Franse Tweede Kamer) is sinds de laatste parlementsverkiezingen gehalveerd. Vandaag de dag gaat het er niet meer zo aan toe als in de tijd van president Chirac, die dol was op een Corona zo uit de fles: het is veel minder cool om te drinken als je een politicus bent.

Jullie wijden een hoofdstuk aan het verdwijnen van cafés en wat dat doet met de sociale cohesie. Waardoor zijn de cafés van weleer vervangen?

Th.P. : Door niets, helaas. De kleine dorpscafés zijn met de uittocht van het platteland naar de steden en door de sluiting van de fabrieken verdwenen. Zelfs als we de cafés nu weer zouden heropenen, verandert dit niets aan het feit dat het gebruik is veranderd, dat mensen ver van de dorpen zijn gaan werken en dat winkels zijn gesloten. Franse cafés sterven uit.

Tegenwoordig worden brouwerijen opnieuw onder de aandacht gebracht onder de noemer ‘biologisch’: de sector heeft nog steeds goede vooruitzichten, toch?

Th.P. : Wat bier betreft zie ik een duidelijke ontwikkeling, aangezien alternatieve brouwerijen bijna 7% van de bieromzet in Frankrijk hebben veroverd. Voor biologische wijn is het ingewikkelder voor zover het een ontwikkeling is die zich niet wenst te houden aan de keurmerken, waardoor deze wijn moeilijk te kwantificeren is. Het concept biologische wijn blijft daardoor nogal vaag. V.L.G.: In elk geval beantwoorden deze nieuwe ontwikkelingen aan de wensen van de consument, die op zijn hoede is voor de massale industrialisatie van voedsel en die controle wenst over wat hij eet en drinkt. We zouden kunnen spreken van de wens om ‘meer kwaliteit’.

De industrie van wijn en gedistilleerd is erg machtig, zozeer zelfs dat wijn een van de zeldzame voedingsmiddelen is die zijn samenstelling niet op het etiket laat zien. Waarom is dat?

Th.P. : Alcohol is niet onderworpen aan dezelfde regels als voedsel. Veel mensen denken dat wijn alleen druiven bevat, maar er zijn veel stoffen die in wijn zijn toegestaan, net zoals in biologische wijn trouwens. Is dat slecht? Het is niet aan ons om daarover te oordelen, maar het lijkt ons normaal dat iedereen kan zien wat hij of zij drinkt. V.LG. : Dat gezegd hebbende, de beroemde ‘wijnlobby’ is geen geheime organisatie. In werkelijkheid ligt de macht bij de regionale bestuurders, die zelf weer worden aangestuurd door de parlementsleden van de wijndistricten. Wat echter jammer is, is dat de staat niets doet om een discussie op gang te brengen tussen alcohollobbyisten en preventieverenigingen, terwijl de ene groep een belangrijke economische sector vertegenwoordigt en de andere bezorgd is over de volksgezondheid.

Aart Sierksma
Bron: L’alcool est culturel en France [Samuel Ribot]