Marcel Proust is nog altijd een beroemdheid

Honderd jaar geleden ontving Marcel Proust de meest prestigieuze literaire prijs, de Prix Goncourt, voor À l’ombre des jeunes filles en fleurs. Het tweede deel van zijn romancyclus À la recherche du temps perdu. Het begin van een nieuw tijdperk voor de Franse literatuur.

Op dat moment was het werk van Proust een absoluut schandaal. Aan het einde van de Eerste Wereldoorlog stond de schrijver er slecht voor. De pers, die na de oorlog volledig gereorganiseerd moest worden, beschuldigt hem ervan dat hij te oud is, te rijk, te werelds en tamelijk decadent. En daar bovenop komt de beschuldigigng dat hij een ‘onderduiker’is, aangezien hij niet aan de gevechten heeft deelgenomen.

Marcel Proust wordt het onderwerp van een gewelddadige lastercampagne die ons eraan herinnert dat ‘nepnieuws’ geen moderne uitvinding is.

In die tijd wachtte en hoopte iedereen op Les Croix de bois, van Roland Dorgelès, HET omvangrijke, indrukwekkende werk over de loopgravenoorlog. À l’ombre des jeunes filles en fleurs lijkt te veel uit de pas te lopen met wat toen gangbaar was. Nergens een vermelding over het einde van de oorlog, geen patriottisch sentiment…

Zes tegen vier 

Maar met een stemming van zes tegen vier beslist de jury in het voordeel van Proust. Met pijn in het hart, want tijdens de beraadslagingen liepen de meningsverschillen hoog op.

Zelfs vandaag de dag is het nog niet duidelijk hoe Marcel Proust de beslissende steun van Léon Daudet, een koningsgezinde en antisemitische schrijver, heeft weten te krijgen om uiteindelijk met de Prix Goncourt beloond te worden. Op dit punt blijft dus het mysterie voortbestaan.

Maar goed. Ongeacht de toekenningsvoorwaarden is de prijs er gekomen. Le Prix Goncourt voor Marcel Proust werd een culturele aardverschuiving en voor veel critici het moment waarop de Franse literatuur een omslag maakte richting een ongekende nieuwe stroming.

Moed tonen

Deze 17e Prix Goncourt in de geschiedenis is de eerste die het publiek van de 21e eeuw nog zonder problemen kan lezen. Eens te meer een bewijs dat deze prijs nog een lang leven voor zich heeft.

Pierre Assouline, huidig lid van de prestigieuze Academie, erkent onomwonden: ‘Zonder dit risico te nemen had de Prix Goncourt misschien niet zo lang overleefd. Deze prijs voor Marcel Proust is een les voor alle juryleden. Van tijd tot tijd moet je moed durven te tonen. Een eeuw later is dit motto nog steeds waardevol…’

Aart Sierksma

Bron: Marcel Proust reste une superstar, un siècle après son prix Goncourt [Rémi Bonnet]