Tag Archief van: cultuur

Maak kennis met de beeldhouwer Henk Slomp

De Nederlandse beeldhouwer Henk Slomp, geboren in 1955 in Groningen, woont sinds bijna twee jaar in Lormes in de Morvan, in een voormalige bank. Hier presenteert hij zijn bijzondere sculpturen die variëren van monumentaal (poorten, trappen) tot minuscuul. Hij heeft ook net een Bed en Breakfast geopend om kunstenaars te ontvangen, die workshops bij hem kunnen volgen.

Waarom heeft een internationaal bekende kunstenaar voor Lormes gekozen?

Ik kwam al lang in Frankrijk en ik had vrienden in de buurt van Vauclaix wonen. Ik was al een tijdje op zoek naar een huis waar voldoende ruimte is voor meerdere vormen van kunst en bij toeval vond ik deze fantastische plek in Lormes. Deze voormalige bank heeft heel veel kamers, hoekjes en tuintjes met een unieke sfeer. Ik hield de kluiskamer intact om enkele van mijn werken tentoon te stellen. Bezoekers zijn altijd een beetje gespannen als ze hier binnenkomen, dat is best grappig…

Ik woon hier nu al een tijdje, maar ga nog wel regelmatig terug naar Nederland, waar ik vroeger met andere kunstenaars een oude fabriek deelde, die is omgebouwd tot ateliers en tentoonstellingsruimten. Sinds enkele jaren is er in Lormes, wat betreft kunst, iets bijzonders gaande. Veel artiesten verhuizen hierheen. Een klein vonkje in het begin is nu een groot vuur aan het worden!

Hoe bent u beeldhouwer geworden?

Op latere leeftijd… Ik was management trainer van beroep, maar ik heb altijd van kunst gehouden. Ik begon met metaal te werken toen ik 40 was, daarna met glas… Ik hou ervan materialen te combineren, verschillende werelden samen te brengen, zoals met mijn vriend Peter Hiemstra, die keramist is, met wie ik deze ‘caravans’ vol personages en voorwerpen maak. Ik heb het virus doorgegeven aan mijn zoon, ook een beeldhouwer… Ik geef mijn werk ook graag door, vandaar het idee om een Bed en Breakfast erbij te beginnen met workshops. Ik vind het leuk om te zien wat jonge kunstenaars doen. Voor mij moet kunst niet op een voetstuk worden geplaatst, het moet voor iedereen toegankelijk zijn en ik zou in de toekomst graag met kinderen werken.

Krijgt u veel bezoekers uit Lormes of de regio?

Ja, mensen zijn heel nieuwsgierig en aarzelen niet om te komen kijken, om vragen te stellen… Ik vind dat leuk, praten met mensen en nu ik goed Frans spreek is het ook een stuk makkelijker. Ik voel me goed geïntegreerd, het leven is hier echt aangenaam. Wij zijn bezig om een boekje over alle galeries in Lormes samen te stellen en ik kijk nu al weer uit naar de open huis workshops die in augustus voor het tweede jaar zullen plaatsvinden.

Aart Sierksma

Bron: À la rencontre du sculpteur Henk Slomp, installé dans une ancienne banque à Lormes

Joséphine Baker

Saint-Florentin heeft een tentoonstelling over de artieste Joséphine Baker samengesteld, ter gelegenheid van haar bijzetting in het Pantheon in Parijs.

In Frankrijk is het overbrengen van de resten van een belangrijke man of vrouw naar het Panthéon groot nieuws. Er is daar zelfs een werkwoord voor: panthéoniser. Landgenoten, die vaak al tientallen jaren of meer overleden zijn en die iets groots hebben gedaan voor het vaderland, kunnen overgebracht worden naar het Pantheon op voorspraak van de Franse President.

Joséphine Baker was een beroemde artieste, verzetsstrijdster en activiste van Amerikaanse origine die bewust heeft gekozen voor de Franse nationaliteit. In 1975 is ze overleden en begraven in Monaco. Zij is daarmee de eerste niet-witte vrouw die een plaatsje krijgt in het Panthéon. 

Vanaf 6 november 2021 brengt Saint-Florentin hulde aan Joséphine Baker door middel van een openluchttentoonstelling over het leven van de artieste. ‘Deze retrospectief kun je buiten beleven. Voor iedereen toegankelijk, ook zonder gezondheidspas’, aldus Carole Fournier, directrice van het toeristenbureau van Serein-et-Armance.

De verschillende periodes uit het leven van deze beroemde activiste worden gepresenteerd op allerlei sociaal-culturele locaties in het centrum van Saint-Florentin. Op de gevel van het VVV-kantoor wordt de kindertijd, de jeugd en het huwelijk van Josephine Baker met de voetballer Jean Lion geprojecteerd. ‘Ze kreeg de Franse nationaliteit na haar huwelijk in 1937,’ legt de directrice uit.

Op vakantie in Saint-Florentin

Josephine Baker ontmoette later de zwager van haar man, Charles Daullé, directeur van de Florentijnse snoepfabriek Dolis.

‘Ze kwam vroeger vaak naar Saint-Florentin op vakantie. Mensen die haar kenden hebben goede herinneringen aan haar’, zegt Carole Fournier.

In het museum is een overzichtstentoonstelling gemaakt van de acties van de zangeres in het verzet. ‘Ze sloot zich aan bij de Franse Strijdkrachten in 1939. Ze werkte als spion en toerde om de troepen te motiveren.

Tegen rassenscheiding

De werken en het gezinsleven van Josephine Baker worden uitgebeeld op de gevel van de gemeentelijke mediatheek. ‘Tijdens haar leven adopteerde de zangeres 12 kinderen. Ze noemde haar familie de regenboogstam, met een knipoog naar hun verschillende afkomst,’ zegt Carole Fournier.

Josephine Baker zette zich ook in tegen rassenscheiding. ‘Zij was de enige vrouw tijdens de Mars naar Washington die een toespraak hield naast Martin Luther King in 1963,” zegt de directeur van het toeristenbureau. De mars naar Washington (March on Washington for Jobs and Freedom) was een betoging die op 28 augustus 1963 werd gehouden in Washington D.C. om op te komen voor de rechten van de Afro-Amerikaanse burgers. Na de mars gaf Martin Luther King in de National Mall zijn beroemde toespraak I Have a Dream.

Deze anekdote is te vinden op de gevel van l’Espace famille Florentinois. De wandeling wordt onderbroken door vertellingen die langs de hele route in de etalages van een tiental winkels in het centrum te zien zijn.

Aart Sierksma

Bron: Joséphine Baker mise à l’honneur dans le centre-ville de Saint-Florentin : “L’artiste venait ici en villégiature, les gens qui l’ont côtoyé gardent un bon souvenir d’elle” [Lucas Mollard]

Nederlandse schilderes Jacqueline Ezendam

Jacqueline Ezendam kwam vier jaar geleden naar Lormes en woont in een prachtig oud huis naast de kerk van Saint Alban. Daarvoor had ze al zeven jaar in Frankrijk gewoond, in Fayl-Billot bij Langres. In Lormes heeft zij haar atelier met galerie ingericht die zij graag deelt met andere kunstenaars, zoals de schilder Benjamin Levesque.

Jacqueline, Jaq in haar artiestennaam, is geboren in Nederland. Zij studeerde aan de kunstacademie, maar, zegt ze, ‘mijn vader vond het maar niks omdat er veel abstracte kunst was’. Maar het verlangen om te schilderen was geboren en heeft haar nooit meer losgelaten. Jacqueline had een succesvolle carrière als etaleur en was, samen met haar man, ook geïnteresseerd in antiek en curiosa. Zij verzamelde wassen beelden, oude draaimolens, modellen van kastelen, enz.

Al deze verzamelde werken vormde een buitengewone wereld waarvan zij vele herinneringen in foto’s heeft bewaard. Haar passie voor dit vak bracht haar ertoe de wereld rond te reizen om deze zeldzame voorwerpen te kopen en met de hulp van haar zoon Bart een galerie te openen in een oud station in Vroomshop, waar zij ook haar schildersatelier vestigde.

Na de dood van haar man, verkocht ze de galerie in Vroomshoop. ‘Dit was een moeilijke tijd. Vanaf deze periode zocht ik mijn toevlucht in de schilderkunst. Mijn schilderijen uit die tijd zijn nogal heftig,’ legt ze uit, ‘ik moest mijn pijn uitdrukken door middel van mijn werk. Op dit moment voel ik me een stuk rustiger, ik schilder nu veel bloemen en mijn kleuren zijn vrolijk.’

En dan maakt Jacqueline ook nog prachtige portretten. Ook al houdt zij nog zo van abstract, zij vangt met gevoeligheid en kracht de essentie van een persoonlijkheid op haar doeken.

Zij heeft een schilderij op groot formaat gemaakt, opgedragen aan Paula Cunat-Fuster, een markante persoonlijkheid uit Lormes, die onlangs is overleden. Het schilderij zal binnenkort worden tentoongesteld in het huis van Carlos, het Grand Café, waar Paula vroeger woonde. De andere schilderijen van Jacqueline Ezendam zijn te zien op rue de la Montée-de-l’Église 13. Je kunt hier kennismaken met deze hartelijke kunstenares. De deur staat open.

Aart Sierksma

Bron: Originaire des Pays-Bas, l’artiste est une portraitiste reconnu

De koepelgevangenis in Autun

Het culturele erfgoed in Autun kun je best veelzijdig noemen: vele oude en middeleeuwse gebouwen, zowel religieus als seculier, waaronder een koepelgevangenis (panopticum), de enige die nog bewaard is gebleven in Frankrijk.

Voordat de gevangenis werd opgenomen in het uitbreidingsproject van het musée Rolin, heeft de gemeentelijke archeologische dienst er een studie verricht, waarbij alle graffiti werden geregistreerd die de gevangenen er in de loop van de eeuw van bewoning hadden achtergelaten.

De gevangenis van Autun, gebouwd in 1852 door architect André Berthier, is gebaseerd op een circulair systeem dat panoptisch wordt genoemd en werd bedacht door de Engelse filosoof en hervormer Jeremy Bentham.

(Een panopticum of panopticon is een gebouw dat bestaat uit een centrale hal met daarrond ringen van cellen over verschillende verdiepingen gestapeld. Een cel heeft twee ramen: één naar buiten en één naar de centrale hal gericht. Eén opzichter in de hal volstaat om alle bewoners te bewaken. Het werd vroeger gebruikt als gevangenis, als school, als werkplaats of ziekenhuis).

De gevangenis van Autun, die van meet af aan zeer onaangenaam was om in te wonen, heeft maar weinig veranderingen ondergaan. Wijzigingen werden eerder aangebracht in het gebruik van de cellen dan in de bouw. Daarom is deze gevangenis ook zo zeldzaam.

De geschiedenis

Sinds een jaar onderzoekt de gemeentelijke dienst voor archeologie van Autun het gebouw, met een eerste diagnosefase die in december 2020 begon, en een tweede tussen juli en oktober. Archeologe Clarisse Couderc: ‘We wilden onderzoeken wat er aan archeologisch materiaal aanwezig was. We probeerden uit te vinden hoe deze gevangenis was ingericht, daarna bestudeerden we de graffiti op de muren en deuren. De gevangenis werd geopend in 1856 en gesloten tussen 1954 en 1956. Het werd vervolgens verkocht aan een particulier die er een garage en opslagruimte van maakte voordat de stad het uiteindelijk in 2003 verwierf.’

Liefdesverklaringen, geloofsuitingen, kalenders, gedichten…

Vierhonderd graffiti werden ontdekt op de meest recente pleisterlagen. De archeoloog heeft een speciale opleiding moeten volgen om dit soort tekeningen vast te leggen en te ontcijferen. De berichten en tekeningen werden eerst gelokaliseerd om vervolgens dertig tot veertig foto’s met verschillende flitsinstellingen te maken. De beelden werden daarna samengevoegd door een softwareprogramma dat het mogelijk maakte met het licht te spelen om de op de muren gegraveerde beelden beter te kunnen lezen.

De beelden getuigen van de behoefte van de gevangenen van alle leeftijden en herkomst om hun verblijf in de gevangenis te markeren. Voornamen, kalenders, boten, landschappen, dieren of het bombarderen van een dorp tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn nauwkeurig gegraveerd of met potlood getekend. ‘We hebben religieuze teksten gevonden, maar ook beschrijvingen van maaltijden, liefdesverklaringen en veel verwijzingen naar Algerije, Oran (de tweede stad van Algerije) in het bijzonder. Wij beschikken ook over een groot aantal data en namen die ons in staat stellen de gevangenisarchieven te raadplegen om meer over deze gevangenen te weten te komen.

‘We moesten ons eerst verdiepen in wat in de wetenschap stratigrafie heet, de bestudering van de oorsprong, samenstelling, spreiding en opeenvolging van de zg. strata oftewel lagen (verflagen en pleisterlagen),’ zegt Yannick Labaune, archeoloog van de gemeente.

‘Omdat deze graffiti als schade werd gezien, werden de muren regelmatig opnieuw geschilderd. We weten dat de hele gevangenis in de 19e eeuw rood was geverfd, terwijl het huis van de directeur blauw was geverfd,’ legt Clarisse Couderc uit, die enkele maanden heeft samengewerkt met Amélie Roger, een archeologe die op contractbasis was ingehuurd.

Registreren en documenteren van de graffiti

Tijdens toekomstige werkzaamheden voor de herinrichting van de gevangenis in het kader van de uitbreiding van het Musée Rolin zouden de tekeningen en berichten bedekt of vernietigd kunnen worden en daarmee verloren kunnen gaan. Doordat ze nu geregistreerd en gedocumenteerd zijn zullen de sporen van deze inscripties bewaard blijven.

‘We hebben het met onze studie en werkzaamheden kunnen veiligstellen. Wij zullen de inventarisatie samen met de catalogus van foto’s aan het ministerie van Culturele Zaken overhandigen. Het geeft een mooi totaalbeeld van het gebouw en zijn potentieel. Het is voor ons een echte uitdaging om hiermee het belang van deze studie aan te tonen. Het zeer rijke Autun heeft namelijk naast de Romeinse periode of de Middeleeuwen nog andere schatten op haar grondgebied die misschien als minder interessant worden beschouwd maar dat zeker niet zijn’, vertrouwt Yannick Labaune ons toe.

Een deel van de cellen zal worden bewaard en aan het publiek worden getoond om te laten zien hoe deze gevangenis eruit heeft gezien. Autun zal een nieuw facet van zijn culturele erfgoed onthullen met deze panoptische gevangenis, uniek in Frankrijk. De integratie ervan in een groot ontwikkelingsproject zal het weer tot leven brengen, want, zoals Yannick Labaune het ons toevertrouwt, ‘archeologie mag nooit een belemmering zijn’.

Tot voor kort werd graffiti niet erg serieus genomen, maar nu wordt het bestudeerd omdat het ons veel vertelt over de sociologie van de gevangenen, hun levensomstandigheden en hun idealen, en omdat het de geschiedenis van een speciale plaats een beetje levendiger maakt.

Een panoptisch seizoen in Autun

Vrijdag 19 november om 20.30 uur

Cinéma Arletty in Autun: vertoning van de documentaire Il n’y aura plus de nuit een ontmoeting met de regisseur en leden van het Maison du patrimoine oral de Bourgogne.

Van vrijdag 19 tot zondag 21 november

Déprisonner: surveiller, enfermer et déporter pendant la Seconde Guerre mondiale. Gratis toegang. Informatie op www.deprisonner.org

Vrijdag 3 en zaterdag 4 december

Studiedagen over de voormalige ronde gevangenis van Autun met conferenties gedurende twee dagen over panopticisme, de bouw en de werking van deze gevangenis. Gratis. In de stadsschouwburg.

Zaterdag 4 december om 20:30 uur

Vertoning in de bioscoop Arletty van de film Bruno Reidal van Vincent le Port, waarvan sommige scènes in 2019 in de gevangenis zijn opgenomen. Vertoning gevolgd door een ontmoeting met de directeur.

Van 3 tot 10 december

Tentoonstelling Amnesty International en de gevangenis bij de ingang van het stadhuis en in het Lycée Bonaparte.

Van 3 december tot 28 februari

Het einde van een gevangenis, tentoonstelling van Ferrante Ferranti’s foto’s in het Musée Rolin.

Van 22 tot 23 januari

Bij het MPOB ( Maison du patrimoine oral de Bourgogne) in Anost: final de déprisonner.

Van gevangenen wordt verwacht dat ze een cultuur van gehoorzaamheid ontwikkelen

Théophile Lavault, doctor in de politieke filosofie, is sinds september 2020 aan het werk bij het Maison du patrimoine oral de Bourgogne. Hij kreeg de opdracht de archieven van het departement te doorzoeken. ‘Er zijn meer dan 8.500 vellen papier met documenten over de geschiedenis van de gevangenis en de gevangenenregisters, waarin we bijna de hele geschiedenis van de gevangenis hebben, met uitzondering van de Tweede Wereldoorlog, tijdens welke de gevangenis door de Gestapo werd bestuurd. Het is een wetenschappelijk werk dat zich richt op de geschiedenis van de architectuur en deze in dialoog brengt met de sporen die door de gevangenen zijn achtergelaten,’ aldus de jonge filosoof.

Landloperij bestraft met gevangenisstraf

Uit deze archieven kon hij informatie putten over de mensen die in deze gevangenis werden ontvangen voor korte straffen van één tot vijf jaar. ‘Veel arbeiders, mijnwerkers en later metaalbewerkers uit Le Creusot, werden gevangen gezet na de grote staking van 1870 en de repressie die daarop volgde. Er waren ook reizigers in Autun die als bedelaars of landlopers werden beschouwd. 40% van de toenmalige gevangenisbevolking in Frankrijk werd opgesloten wegens landloperij of bedelarij voor een periode van drie tot zes maanden. Anderen werden gevangen gezet voor kleine diefstallen. Er waren ook enkele vrouwen in Autun, soms vergezeld van hun kinderen tot de leeftijd van vier jaar. Deze vrouwen werden soms gevangen gezet voor vrouwelijke illegaliteit: abortus en kindermoord’, legt Théophile Lavault uit.

Ouders die betaalden om hun recalcitrante kind op te sluiten

En onder de minderjarigen die in de gevangenis zaten, zijn er ook die op verzoek van hun ouders gevangen werden gehouden. ‘De ouders betaalden om hun kind voor een paar dagen of weken op te sluiten’.

Een belangrijke bron van informatie voor Théophile Lavault waren de gevangenisregisters. ‘De griffier registreerde de datum van binnenkomst, de achternaam, voornaam, beroep en woonadres als die er was. Het Vichy-regime voegde daar nog de vermelding van ras aan toe. Er zijn ook fysieke beschrijvingen van gevangenen en hun kleren te vinden, zodat die konden worden teruggegeven bij hun vrijlating. Dit is interessant omdat het veel zegt over sociale status. Als een verdachte in Autun terechtstaat, kunnen we de datum van de terechtzitting en de tenlastelegging achterhalen’, aldus de jonge filosoof, die ook de aard van de straffen heeft ontdekt die gevangenen tijdens hun opsluiting kregen opgelegd. ‘Ik dacht dat mensen vooral voor geweld naar een isoleercel werden gestuurd, maar in de 19e eeuw werden twee broers gestraft met droog brood en water omdat ze in de werkplaats hadden gelachen. Volgens de gevangenisregels moest je zwijgen. Dit maakte het mogelijk om de 50 gevangenen in Autun te straffen, die onder toezicht stonden van slechts drie personen: de hoofdbewaker, zijn vrouw die voor de vrouwen zorgde, en een plaatsvervanger’, aldus de jonge onderzoeker, die wijst op een ‘cultuur van gehoorzaamheid’.

Deze studie, die een mengeling is van geschiedenis en sociologie, stelt ons in staat ‘deze strafmaatschappij’ waarover de Franse filosoof Michel Faucoult (bekend vanwege zijn politieke activisme in de jaren 70 en 80) sprak, te begrijpen.

Aart Sierksma

Bron: 400 graffitis étudiés et inventoriés à la prison circulaire [Meriem Souissi]

De koepelgevangenis in Autun

Het culturele erfgoed in Autun kun je best veelzijdig noemen: vele oude en middeleeuwse gebouwen, zowel religieus als seculier, waaronder een koepelgevangenis (panopticum), de enige die nog bewaard is gebleven in Frankrijk.

Voordat de gevangenis werd opgenomen in het uitbreidingsproject van het musée Rolin, heeft de gemeentelijke archeologische dienst er een studie verricht, waarbij alle graffiti werden geregistreerd die de gevangenen er in de loop van de eeuw van bewoning hadden achtergelaten.

De gevangenis van Autun, gebouwd in 1852 door architect André Berthier, is gebaseerd op een circulair systeem dat panoptisch wordt genoemd en werd bedacht door de Engelse filosoof en hervormer Jeremy Bentham.

(Een panopticum of panopticon is een gebouw dat bestaat uit een centrale hal met daarrond ringen van cellen over verschillende verdiepingen gestapeld. Een cel heeft twee ramen: één naar buiten en één naar de centrale hal gericht. Eén opzichter in de hal volstaat om alle bewoners te bewaken. Het werd vroeger gebruikt als gevangenis, als school, als werkplaats of ziekenhuis).

De gevangenis van Autun, die van meet af aan zeer onaangenaam was om in te wonen, heeft maar weinig veranderingen ondergaan. Wijzigingen werden eerder aangebracht in het gebruik van de cellen dan in de bouw. Daarom is deze gevangenis ook zo zeldzaam.

De geschiedenis

Sinds een jaar onderzoekt de gemeentelijke dienst voor archeologie van Autun het gebouw, met een eerste diagnosefase die in december 2020 begon, en een tweede tussen juli en oktober. Archeologe Clarisse Couderc: ‘We wilden onderzoeken wat er aan archeologisch materiaal aanwezig was. We probeerden uit te vinden hoe deze gevangenis was ingericht, daarna bestudeerden we de graffiti op de muren en deuren. De gevangenis werd geopend in 1856 en gesloten tussen 1954 en 1956. Het werd vervolgens verkocht aan een particulier die er een garage en opslagruimte van maakte voordat de stad het uiteindelijk in 2003 verwierf.’

Liefdesverklaringen, geloofsuitingen, kalenders, gedichten…

Vierhonderd graffiti werden ontdekt op de meest recente pleisterlagen. De archeoloog heeft een speciale opleiding moeten volgen om dit soort tekeningen vast te leggen en te ontcijferen. De berichten en tekeningen werden eerst gelokaliseerd om vervolgens dertig tot veertig foto’s met verschillende flitsinstellingen te maken. De beelden werden daarna samengevoegd door een softwareprogramma dat het mogelijk maakte met het licht te spelen om de op de muren gegraveerde beelden beter te kunnen lezen.

De beelden getuigen van de behoefte van de gevangenen van alle leeftijden en herkomst om hun verblijf in de gevangenis te markeren. Voornamen, kalenders, boten, landschappen, dieren of het bombarderen van een dorp tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn nauwkeurig gegraveerd of met potlood getekend. ‘We hebben religieuze teksten gevonden, maar ook beschrijvingen van maaltijden, liefdesverklaringen en veel verwijzingen naar Algerije, Oran (de tweede stad van Algerije) in het bijzonder. Wij beschikken ook over een groot aantal data en namen die ons in staat stellen de gevangenisarchieven te raadplegen om meer over deze gevangenen te weten te komen.

‘We moesten ons eerst verdiepen in wat in de wetenschap stratigrafie heet, de bestudering van de oorsprong, samenstelling, spreiding en opeenvolging van de z.g. strata oftewel lagen (verflagen en pleisterlagen),’ zegt Yannick Labaune, archeoloog van de gemeente.

‘Omdat deze graffiti als schade werd gezien, werden de muren regelmatig opnieuw geschilderd. We weten dat de hele gevangenis in de 19e eeuw rood was geverfd, terwijl het huis van de directeur blauw was geverfd,’ legt Clarisse Couderc uit, die enkele maanden heeft samengewerkt met Amélie Roger, een archeologe die op contractbasis was ingehuurd.

Registreren en documenteren van de graffiti

Tijdens toekomstige werkzaamheden voor de herinrichting van de gevangenis in het kader van de uitbreiding van het Musée Rolin zouden de tekeningen en berichten bedekt of vernietigd kunnen worden en daarmee verloren kunnen gaan. Doordat ze nu geregistreerd en gedocumenteerd zijn zullen de sporen van deze inscripties bewaard blijven.

‘We hebben het met onze studie en werkzaamheden kunnen veiligstellen. Wij zullen de inventarisatie samen met de catalogus van foto’s aan het ministerie van Culturele Zaken overhandigen. Het geeft een mooi totaalbeeld van het gebouw en zijn potentieel. Het is voor ons een echte uitdaging om hiermee het belang van deze studie aan te tonen. Het zeer rijke Autun heeft namelijk naast de Romeinse periode of de Middeleeuwen nog andere schatten op haar grondgebied die misschien als minder interessant worden beschouwd maar dat zeker niet zijn’, vertrouwt Yannick Labaune ons toe.

Een deel van de cellen zal worden bewaard en aan het publiek worden getoond om te laten zien hoe deze gevangenis eruit heeft gezien. Autun zal een nieuw facet van zijn culturele erfgoed onthullen met deze panoptische gevangenis, uniek in Frankrijk. De integratie ervan in een groot ontwikkelingsproject zal het weer tot leven brengen, want, zoals Yannick Labaune het ons toevertrouwt, ‘archeologie mag nooit een belemmering zijn’.

Tot voor kort werd graffiti niet erg serieus genomen, maar nu wordt het bestudeerd omdat het ons veel vertelt over de sociologie van de gevangenen, hun levensomstandigheden en hun idealen, en omdat het de geschiedenis van een speciale plaats een beetje levendiger maakt.

Een panoptisch seizoen in Autun

Vrijdag 19 november om 20.30 uur

Cinéma Arletty in Autun: vertoning van de documentaire Il n’y aura plus de nuit een ontmoeting met de regisseur en leden van het Maison du patrimoine oral de Bourgogne.

Van vrijdag 19 tot zondag 21 november

Déprisonner: surveiller, enfermer et déporter pendant la Seconde Guerre mondiale. Gratis toegang. Informatie op www.deprisonner.org

Vrijdag 3 en zaterdag 4 december

Studiedagen over de voormalige ronde gevangenis van Autun met conferenties gedurende twee dagen over panopticisme, de bouw en de werking van deze gevangenis. Gratis. In de stadsschouwburg.

Zaterdag 4 december om 20:30 uur

Vertoning in de bioscoop Arletty van de film Bruno Reidal van Vincent le Port, waarvan sommige scènes in 2019 in de gevangenis zijn opgenomen. Vertoning gevolgd door een ontmoeting met de directeur.

Van 3 tot 10 december

Tentoonstelling Amnesty International en de gevangenis bij de ingang van het stadhuis en in het Lycée Bonaparte.

Van 3 december tot 28 februari

Het einde van een gevangenis, tentoonstelling van Ferrante Ferranti’s foto’s in het Musée Rolin.

Van 22 tot 23 januari

Bij het MPOB ( Maison du patrimoine oral de Bourgogne) in Anost: final de déprisonner.

Van gevangenen wordt verwacht dat ze een cultuur van gehoorzaamheid ontwikkelen

Théophile Lavault, doctor in de politieke filosofie, is sinds september 2020 aan het werk bij het Maison du patrimoine oral de Bourgogne. Hij kreeg de opdracht de archieven van het departement te doorzoeken. ‘Er zijn meer dan 8.500 vellen papier met documenten over de geschiedenis van de gevangenis en de gevangenenregisters, waarin we bijna de hele geschiedenis van de gevangenis hebben, met uitzondering van de Tweede Wereldoorlog, tijdens welke de gevangenis door de Gestapo werd bestuurd. Het is een wetenschappelijk werk dat zich richt op de geschiedenis van de architectuur en deze in dialoog brengt met de sporen die door de gevangenen zijn achtergelaten,’ aldus de jonge filosoof.

Landloperij bestraft met gevangenisstraf

Uit deze archieven kon hij informatie putten over de mensen die in deze gevangenis werden ontvangen voor korte straffen van één tot vijf jaar. ‘Veel arbeiders, mijnwerkers en later metaalbewerkers uit Le Creusot, werden gevangen gezet na de grote staking van 1870 en de repressie die daarop volgde. Er waren ook reizigers in Autun die als bedelaars of landlopers werden beschouwd. 40% van de toenmalige gevangenisbevolking in Frankrijk werd opgesloten wegens landloperij of bedelarij voor een periode van drie tot zes maanden. Anderen werden gevangen gezet voor kleine diefstallen. Er waren ook enkele vrouwen in Autun, soms vergezeld van hun kinderen tot de leeftijd van vier jaar. Deze vrouwen werden soms gevangen gezet voor vrouwelijke illegaliteit: abortus en kindermoord’, legt Théophile Lavault uit.

Ouders die betaalden om hun recalcitrante kind op te sluiten

En onder de minderjarigen die in de gevangenis zaten, zijn er ook die op verzoek van hun ouders gevangen werden gehouden. ‘De ouders betaalden om hun kind voor een paar dagen of weken op te sluiten’.

Een belangrijke bron van informatie voor Théophile Lavault waren de gevangenisregisters. ‘De griffier registreerde de datum van binnenkomst, de achternaam, voornaam, beroep en woonadres als die er was. Het Vichy-regime voegde daar nog de vermelding van ras aan toe. Er zijn ook fysieke beschrijvingen van gevangenen en hun kleren te vinden, zodat die konden worden teruggegeven bij hun vrijlating. Dit is interessant omdat het veel zegt over sociale status. Als een verdachte in Autun terechtstaat, kunnen we de datum van de terechtzitting en de tenlastelegging achterhalen’, aldus de jonge filosoof, die ook de aard van de straffen heeft ontdekt die gevangenen tijdens hun opsluiting kregen opgelegd. ‘Ik dacht dat mensen vooral voor geweld naar een isoleercel werden gestuurd, maar in de 19e eeuw werden twee broers gestraft met droog brood en water omdat ze in de werkplaats hadden gelachen. Volgens de gevangenisregels moest je zwijgen. Dit maakte het mogelijk om de 50 gevangenen in Autun te straffen, die onder toezicht stonden van slechts drie personen: de hoofdbewaker, zijn vrouw die voor de vrouwen zorgde, en een plaatsvervanger’, aldus de jonge onderzoeker, die wijst op een ‘cultuur van gehoorzaamheid’.

Deze studie, die een mengeling is van geschiedenis en sociologie, stelt ons in staat ‘deze strafmaatschappij’ waarover de Franse filosoof Michel Foucault (bekend vanwege zijn politieke activisme in de jaren 70 en 80) sprak, te begrijpen.

Aart Sierksma

Bron: 400 graffitis étudiés et inventoriés à la prison circulaire [Meriem Souissi]

Waarom geven we elkaar lelietjes-van-dalen op 1 mei

Heb je je ooit afgevraagd waar de traditie op de Dag van de Arbeid vandaan komt? In Frankrijk is 1 mei een vrije en doorbetaalde dag sinds 1947, maar de traditie van het lelietje-van-dalen is veel ouder. De geschiedenis van de kleine klokjesbloem gaat terug tot de Renaissance en Karel IX. Ook in de Oudheid, van de godin Flora bij de Romeinen tot Ostara bij de Germanen, bestonden er al bloemenfeesten ter ere van de lente.

Van de Renaissance tot het Vichy-regime

In de Renaissance was het gebruikelijk om op 1 mei een bloeiende tak aan elkaar te geven. Toen de koning in 1560 een bezoek bracht aan de Dauphiné kreeg hij een takje lelietjes-van-dalen. Het jaar daarop zou hij de bloem met klokjes zelf zijn gaan uitdelen aan de dames van zijn hof.

Maar het lelietje-van-dalen is niet altijd geassocieerd geweest met 1 mei: tijdens de Revolutie bijvoorbeeld werd het gekoppeld aan 7 Floréal (26 april), de dag van de republiek. (Floréal was de achtste maand van de Franse republikeinse kalender. De naam betekent: bloemmaand). Op de Dag van de Arbeid gaven de mensen elkaar toen een rode roos.

Witte lelietjes-van-dalen of rode rozen

Het lelietje-van-dalen kwam aan het eind van de 19e eeuw weer in de mode, dankzij de populaire zanger Felix Mayol, die altijd een takje van het lelietje-van-dalen op zijn jasje droeg, maar ook dankzij een feest dat op 1 mei 1900 door de grote Parijse couturiers werd georganiseerd en waarbij de dames een bosje lelietjes-van-dalen in hun handen kregen. Maar de rode roos bleef het lelietje-van-dalen op 1 mei verdringen tot 1941.

Onder maarschalk Pétain werd het lelietje-van-dalen opnieuw geïntroduceerd op 1 mei en in verband gebracht met het ‘feest van arbeid en sociale harmonie’ van het Vichy-regime. (Vichy-Frankrijk is de gebruikelijke benaming voor Frankrijk onder het autoritaire bewind van maarschalk Philippe Pétain tijdens de Tweede Wereldoorlog. Onder dat Vichyregime heette Frankrijk officieel État Français en zetelde de regering in de stad Vichy. Het Vichyregime duurde van 10 juli 1940 tot 20 augustus 1944. Gedurende die tijd collaboreerde het regime in steeds sterkere mate met Duitsland).

Volgens Pétain deed de rode roos te veel denken aan het communisme. De witte bloem bleef sindsdien geassocieerd met de Dag van de Arbeid tot de dag van vandaag.

Aart Sierksma

Bron: Pourquoi offre-t-on du muguet le 1er mai ? [Myriam Lebret]

De olieslagerij van Leblanc uit 1840

Geroosterde koolzaadolie, hazelnootolie, walnootolie, pistacheolie, pruimenpitolie. Bij Huilerie Leblanc in Iguerande worden veel soorten olie geproduceerd. En een paar meter verderop staat hun winkel waar het altijd druk is. Mensen komen van ver om hier hun speciale olie in te slaan.

Het is bijna niet mogelijk om de Huilerie Jean Leblanc et fils in Iguerande te missen. Ten eerste, omdat dit dorp in de Brionnais (een streek in het zuiden van de Bourgogne) klein is. Maar meer nog omdat de heerlijke geur, die vrijkomt bij de fabricage en vooral het roosteren van de grondstof vóór het persen, de hele buurt lekker laat ruiken. Op de dag dat wij de olieslagerij bezoeken is het de hazelnoot die je neusgaten prikkelt en je hongerig maakt.

En dat is dus al zo sinds het einde van de 19e eeuw. De Huilerie Leblanc is de laatste in de Saône-et-Loire en een van de weinige in de Bourgogne die zo’n groot assortiment aan producten aanbiedt.

Een 19e -eeuwse molensteen

‘We maken een tiental verschillende oliën met af en toe iets nieuws, maar de oliën die het best werken zijn de walnoot- en hazelnootolie’, zegt Jean-Charles Leblanc, die met zijn broer de vierde generatie vertegenwoordigt die deze productie in stand houdt. Het fabricageproces is in al die jaren geen steek veranderd; bovendien dateert de stenen molensteen die de grondstof vermaalt uit de 19e eeuw. Het duurt tussen de 15 en 30 minuten om de ideale maling te bereiken. Om hazelnootolie te maken, wordt de gemalen pulp vervolgens in een pan gedaan om te koken. Michel, de productieleider, weet precies wanneer de bereiding klaar is. De geur en de kleur zijn voor hem bepalend. Het geroosterde mengsel gaat vervolgens zonder af te koelen door de hydraulische pers die dateert uit de jaren vijftig. Het duurt maar een paar seconden om de kostbare olie in een emmer te zien stromen. Daarna gaat hij een paar dagen in een roestvrijstalen tank om te decanteren voordat hij wordt gebotteld. ‘Er is ongeveer 500 kilo hazelnoten nodig om 250 liter olie te maken,’ zegt Jean-Charles Leblanc.

De productie stopt nooit

‘We stoppen nooit met de productie, zelfs tijdens de lockdown zijn we doorgegaan,’ zegt hij. ‘Want ook al is de export met de Covid sterk teruggevallen, de Amerikaanse en Japanse restauranthouders blijven vragen. Zij zijn heel erg op onze oliën gesteld. Daarnaast hebben we onze Franse clientèle die graag in onze winkel komt en dat is ook in deze tijd niet veranderd. En tot slot wordt er steeds vaker online besteld. Het is mijn leven, zoals het het leven was van mijn moeder die de winkel 55 jaar lang runde tot ze vorig jaar op 88-jarige leeftijd overleed.’

De herinnering aan de oude dame is nog steeds zichtbaar in de winkel. Jacques en Denise, die nu in Dompierre-les-Ormes wonen en al meer dan 30 jaar klant zijn van de olieslagerij, herinneren zich haar vriendelijkheid en vooral haar snelheid in hoofdrekenen. ‘Wij gebruiken druivenpitolie, koolzaadolie, sesamolie en op dit moment zijn we er helemaal door’, vertrouwt Jacques ons toe terwijl zijn vrouw Denise een klein flesje pakt. ‘Ik doe altijd een scheutje amandelolie in mijn walnotentaart en een beetje pistacheolie op verse kaas. Heerlijk!’ Haar heldere ogen spreken boekdelen!

Tot slot nog een advies van Jean-Michel Leblanc: ‘Als je olie een goed jaar wilt bewaren, zet hem dan in de koelkast.’

Aart Sierksma

Bron: L’huilerie Leblanc régale les palais les plus fins depuis 1840 [Meriem Souissi]

Reizen naar en door Frankrijk

[bron: Lotgenoten]

Reizen in Frankrijk, in Europa en buiten de Europese Unie.

Volgens de website van de regering is interregionaal reizen in Frankrijk na maandag 5 april verboden, behalve om dwingende of beroepsredenen: dit weekend zal er zekere mate van tolerantie zijn voor Fransen die in een andere regio het paasweekeinde willen doorbrengen. Fransen in het buitenland kunnen terugkeren.

Reizen in de Europese Unie: reizen naar Europese landen is mogelijk op voorwaarde dat hun grenzen openstaan voor Fransen en dat u een dwingende of professionele reden kunt aantonen, alsmede een negatieve PCR-test die minder dan 72 uur oud is.
Deze maatregel is niet van toepassing op grensbewoners (die binnen een straal van 30 km van hun woning wonen).

Voor binnenkomst in Frankrijk op het Franse grondgebied vanuit een land in de Europese ruimte is een negatieve uitslag vereist van een biologische test voor virologische screening “RT-PCR COVID” die minder dan 72 uur voor vertrek is gedateerd. Deze verplichting geldt voor alle wijzen van reizen (aankomst over de weg, per spoor, door de lucht of over zee).

Alle reizigers ouder dan elf jaar, moeten dus het resultaat van een virologische screeningtest “RT-PCR COVID” van minder dan 72 uur voor vertrek overleggen (vertrek van de eerste vlucht in geval van een aansluitende reis) Bovendien een verklaring op erewoord waaruit blijkt dat :
– dat hij/zij geen symptomen heeft van een Covid-19 infectie,
– dat hij/zij er niet van op de hoogte is in de veertien dagen vóór de reis in contact te zijn geweest met een bevestigd geval van Covid-19,
– voor reizigers die ouder zijn dan elf jaar, dat hij ermee instemt dat bij zijn aankomst op het nationale grondgebied een virologische screeningtest of een biologisch onderzoek op de opsporing van SARS-CoV-2 wordt uitgevoerd.

Om naar een land buiten Europa te gaan: sinds 31 januari 2021 om 0.00 uur moet voor elke reis naar/van een land buiten de Europese ruimte een dwingende reden worden opgegeven. De indicatieve lijst kan worden gedownload van de website van het ministerie van Binnenlandse Zaken. Het bestaan van de dwingende reden moet vóór het vertrek in Frankrijk worden geverifieerd. In geval van een valse verklaring of een ongeldige reden zal de toegang tot het vliegtuig worden geweigerd.

Wat zijn de dwingende redenen om te reizen?
-Overlijden van een familielid in de rechte lijn van een broer of zus
-Bezoek aan een persoon van wie de prognose vitaal is, voor familieleden in rechte lijn; Vereiste documenten: overlijdensakte of akte, medisch attest waaruit de toestand van de persoon van wie de prognose vitaal is, blijkt
-Gezagsrecht over de kinderen door de ouder met ouderlijk gezag of waarvan het gezagsrecht bij rechterlijke beslissing is erkend Vereiste documenten: rechterlijke beslissing en bewijs van verblijfplaats
– Dagvaarding door een gerechtelijke of administratieve autoriteit Vereiste documenten: dagvaarding door de administratieve of gerechtelijke autoriteit
– Juridische of economische onmogelijkheid om op het grondgebied te blijven waar de betrokkene zich bevindt / uitvoering van een uitzettingsbevel Vereiste documenten: verlopen verblijfsvergunning, kennisgeving van ontslag, enz.
– Studenten bij de aanvang, de hervatting of het einde van een studie Vereist document: Door de instelling afgegeven schoolcertificaat
–Terugkeer naar het hoofdverblijf wanneer de reis vóór 31 januari 2021 is aangevangen.

Lijst van dwingende professionele redenen:
– Dienstreizen die essentieel zijn voor de uitoefening van een economische activiteit, die een aanwezigheid ter plaatse vereisen die niet kan worden uitgesteld en waarvan het uitstel of de annulering kennelijk onevenredige gevolgen zou hebben of onmogelijk zou zijn (met inbegrip van beroepsvervoerders); Vereiste documenten: getuigschrift van de werkgever, beroepskaart voor bemanningen van internationaal goederenvervoer, internationaal personenvervoer, internationaal zeevervoer
– Beroepsbeoefenaar uit de gezondheidszorg die betrokken is bij de bestrijding van Covid 19 of die deelneemt aan samenwerkingsacties van groot belang op het gebied van de gezondheidszorg; Vereist document: beroepskaart
– Eenmalige dienstreizen in verband met de uitoefening van het openbaar gezag (met inbegrip van diplomatieke dienstreizen) die niet kunnen worden uitgesteld of opgeschort. Vereiste documenten: beroepskaart, dienstopdracht
– Professionele topsporters voor deelname aan door het ministerie van Sport gevalideerde bijeenkomsten Vereiste documenten: beroepskaart, door de organisator in samenwerking met het ministerie van Sport afgegeven attest

Lijst van dwingende gezondheidsredenen
– Belangrijk medisch noodgeval (voor de persoon zelf en voor een begeleider indien zijn aanwezigheid onontbeerlijk is) Vereiste documenten: medisch attest, bewijs van geplande ziekenhuisopname, enz…

1Reizen in Frankrijk: waar kunt u heen en hoe?
Voortaan gelden in alle departementen van Frankrijk beperkende maatregelen, naast de avondklok (19.00-06.00 uur) die in heel Frankrijk geldt. Ten minste tot 2 mei zijn interregionale reizen verboden, behalve om dwingende persoonlijke of beroepsredenen. In ieder geval raadt de regering sterk aan om onnodige reizen te beperken.

Reizen in Europa: naar welke landen kunt u gaan?
Er zijn geen beperkingen, om Frankrijk te verlaten voor een land in de Europese Unie. De regering heeft een website opgezet om in real time de opening van de grenzen van de lidstaten van de Europese Unie en hun toegangsvoorwaarden te kunnen volgen. Desondanks heeft de regering geadviseerd niet te vertrekken.

Europese landen met een isolatieperiode bij aankomst: Portugal (14 dagen quarantaine),Ierland (14 dagen quarantaine),Verenigd Koninkrijk (quarantaine van 10 dagen),Nederland (quarantaine van 10 dagen),Duitsland (quarantaine van 10 dagen voor risicogebieden),Italië (quarantaine van 5 dagen),Oostenrijk (quarantaine van 10 dagen)

Europese landen gesloten voor reizigers uit Frankrijk: België, Cyprus, Hongarije, Finland, Denemarken, Tsjechische Republiek, Rusland, Noorwegen

Wat zijn de voorwaarden voor vliegreizen?
Antigeentests (die een resultaat in minder dan 30 minuten mogelijk maken) worden in Franse luchthavens ingezet. Ze worden voor 100% vergoed door de ziekteverzekering, vereisen geen voorschrift en zijn met name bedoeld voor asymptomatische reizigers die uit gebieden komen waar de infectie actief circuleert. Stofmaskers (voor het grote publiek) zijn niet toegestaan aan boord van vliegtuigen of op luchthavens. Een regeringsdecreet (decreet 2020-860 van 11 juli) beveelt alleen het dragen van chirurgische maskers aan, en dus wegwerpmaskers. Dit zijn de sanitaire maatregelen die momenteel van kracht zijn op de luchthavens: het dragen van maskers is verplicht; er is bewegwijzering aangebracht om ervoor te zorgen dat fysieke afstand in acht wordt genomen; er zijn automatische dispensers van hydro-alcoholische gel geïnstalleerd; de desinfectie- en reinigingsprocedures zijn versterkt met een virucidaal product en er is een aanpassing van de veiligheidscontroleprocedures ingevoerd om fysiek contact te beperken. Online inchecken voor aankomst op de luchthaven wordt aanbevolen en passagiers wordt aangeraden zo licht mogelijk te reizen. Het verdient de voorkeur hun instapkaart op hun smartphone te tonen. De belastingvrije verkoop aan boord van vliegtuigen is beperkt.
Antigeentests, die sinds oktober in Frankrijk zijn toegestaan, worden op luchthavens ingezet.

Reizen met de trein: het dragen van een masker, fysieke afstand…
Om met de trein te mogen reizen, moet elke gebruiker ouder dan 11 jaar de sanitaire voorschriften naleven, zowel in het station als aan boord van de trein: Houd een fysieke afstand van ten minste 2 meter van elkaar. In de wachtzones, onder de hoofdschermen van de treinen, voor de zelfbedieningsterminals, op de roltrappen en op de perrons zijn grondmarkeringen aangebracht.
Het dragen van een masker is verplicht op stations en in treinen. Maskers zijn te koop in automaten en winkels in de stations. “Bij de ingang van de grote stations wordt door de politie en de Sûreté ferroviaire een controle uitgevoerd om na te gaan of de verplichting om een masker te dragen in de stations en op de treinen wordt nageleefd. Het niet dragen van een masker wordt bestraft met een boete van 135 euro. Het personeel dat tijdens uw reis aanwezig is, is uitgerust met maskers om ervoor te zorgen dat iedereen beschermd is”, aldus de SNCF op haar website.
Koop uw tickets bij voorkeur on line (website en applicatie oui.sncf, applicatie SNCF Assistant) om wachten in stations en mogelijke vervuiling te voorkomen.

Kunnen we een trein nemen na 7 uur ‘s avonds? Ja, maar alleen voor een reis die onder een van de uitzonderingsgronden valt (werk, medische afspraak, dringende familieredenen, kinderverzorging, reizen of begeleiding van een gehandicapte, …). Als uw trein na 19.00 uur op de plaats van bestemming aankomt, geldt het vervoersbewijs als bewijs.

[bron: Lotgenoten]

Muzikanten zweven tussen hoop en vrees

Terwijl de cultuurwereld hopeloos stilligt, weet de artiestenwereld nog steeds niet wanneer zij weer aan het werk zullen kunnen. Een moeilijke situatie om mee te leven. Vooral in tijden van Covid. Meer dan vier maanden lang hebben muzikanten en technici hun ongeduld nauwelijks kunnen verbergen.

‘Eindeloos in stilte afwachten’, zegt Matthieu Dumont, een muzikant uit Saint-Yan. ‘In de culturele wereld is werkelijk alles tot stilstand gekomen,’ zegt de 24-jarige bassist. ‘We weten niet waar het heen gaat, het begint nu echt heet onder onze voeten te worden. Veel mensen zullen hun status verliezen en zijn ondertussen al op zoek naar iets anders. De meesten kunnen er gewoon niet meer tegen, we willen gewoon ons werk kunnen doen en weer aan de slag.’

Gevoel van onrechtvaardigheid

Philippe Tomasz en Henri Laporte, bandmaatjes van de groep Burn Out, mogen volgens de richtlijnen niet meer samen repeteren en over concerten fantaseren ze al helemaal niet meer, dat is slechts geschiedenis. Een situatie die als een diep onrecht wordt ervaren. ‘Mensen mogen dicht opeengepakt staan in de metro of op een perron, dat is allemaal geen probleem, maar voor een podium…’ zegt Philippe Tomasz. ‘We weten ondertussen echt wel wat dit virus doet’, vervolgt Matthieu Dumont. ‘We hebben nu zelfs vaccins. Wij zouden heel goed concerten kunnen organiseren in alle veiligheid, met maskers, met één zitplaats voor twee stoelen bijvoorbeeld… Er is toch geen reden meer om de hele cultuurwereld op slot te houden, nu toch niet meer? Vooral ook omdat het een grote invloed heeft op het moreel van de mensen.’

Een status op het spel

Hun huidige obsessie: concertdata vinden voor de zomer. Een gecompliceerdere missie dan het lijkt. ‘Op dit moment hebben we er maar vier gepland, terwijl we er normaal gesproken zo’n twintig doen in juni, juli en augustus. Maar de organisatoren weten niet hoe het zal gaan, dus willen ze niets plannen en zich niet vastleggen. De regering heeft het principe van een blanco jaar goedgekeurd, waardoor de rechten automatisch worden verlengd, maar werknemers met een tijdelijke arbeidsovereenkomst zullen tussen nu en eind augustus nog zo’n 40 optredens moeten vinden om hun status te behouden. Matthieu Dumont bijvoorbeeld, komt nog 20 dagen tekort. Dit is toch bijna niet te doen in deze situatie?’

Dankzij privélessen die hij geeft, slaagt hij er toch in het beter te doen dan veel andere muzikanten. Maar zelfs daarmee redt hij het niet. ‘De avondklok maakt het er niet gemakkelijker op en heeft grote invloed op wat ik doe. Ik kan daardoor niet heel veel leerlingen ontvangen. En lesgeven via zoom werkt gewoon niet zo goed. Bij  muziek maken is contact erg belangrijk.’

Terwijl de cultuurwereld deze donderdag in de grote steden van Frankrijk zijn ongenoegen liet blijken, hoopt de muzikant zo snel mogelijk terug te vinden wat hij zo heeft mist: het publiek en het podium. ‘Op een gegeven moment moeten we er uit en weer voor publiek kunnen spelen.’

Aart Sierksma

Bron: Les intermittents dans l’attente, le flou et la crainte [Emmanuel Daligand]

Eiken voor de Notre-Dame in Parijs

In Lichères-sur-Yonne, op de grens van de Morvan en de Puisaye, is een ploeg bosarbeiders op dinsdag 9 maart 2021 begonnen met het kappen van verschillende eiken die bestemd zijn voor de wederopbouw van de Notre-Dame de Paris. In de Yonne hebben verschillende boseigenaren, zoals de familie Chastellux, een deel van hun familiegeschiedenis geschonken.

Het gezoem van kettingzagen is vanaf de weg te horen. Op enkele tientallen meters van het asfalt dat het bos van Champornot doorkruist, kun je alleen op het gehoor raden wat er daarboven gebeurt.

‘Ik denk dat we onze grootvader blij zouden maken met deze actie.’ In de ogen van zijn broer zoekt en vindt Philippe de Chastellux goedkeuring. ‘Hij deed dit zijn hele leven. Als hij niet in het bos was, zat hij achter zijn bureau, elk perceel één voor één na te schilderen met waterverf.’

Eén voor één stappen Vincent, Thomas en Alain de auto uit. Het is nog geen negen uur op deze dinsdagmorgen in Lichères-sur-Yonne, maar de ploeg bosarbeiders heeft de rust in het bos al beëindigd. ‘Ik heb gisteren alle bomen hier stuk voor stuk gecontroleerd, volgens een zeer nauwkeurig bestek,’ legt Victor Steenwinckel uit.

Dertig bomen uit de Yonne

In de zakken van de adjunct-directeur van de bosbouwcoöperatie Unisylva, die verantwoordelijk is voor de sector Bourgogne-Berry, zitten twee blikken zuurstokroze verf. ND – 10. Twee letters voor Notre-Dame en een nummer. Op iedere boom die gekapt gaat worden verschijnt een nummer. ‘Op dit perceel halen we er dertien neer. In totaal zullen er dertig via de bosbouwcoöperatie uit de Yonne worden gehaald. Samen met ongeveer 300 andere eiken zullen deze bomen naar Parijs worden vervoerd. Al heel snel, een paar dagen na de brand in de kathedraal zeiden we tegen elkaar dat we ons als bosbouwsector absoluut moesten mobiliseren’, herinnert Hugues de Chastellux, die ook voorzitter van de unie van boseigenaren in de Yonne is. De operatie, die wordt georganiseerd door de nationale brancheorganisatie France Bois Forêt, moet de eiken opleveren die nodig zijn voor het herstel van het geraamte en de torenspits van de kathedraal.

‘En natuurlijk is het een geschenk,’ bevestigt Philippe de Chastellux. ‘De gevoelswaarde kunnen we niet zo goed inschatten, maar de financiële waarde ligt tussen de €150 en €200 per m³,’ schat Victor Steenwinckel. ‘We hadden een opa die gepassioneerd was door bosbouw en dan is dit wat we vandaag de dag kunnen schenken dankzij zijn inzet: prachtige bomen’, zegt Hugues de Chastellux met trots. ‘Rechte, gezonde bomen waar ze in de zagerij stukken hout uit kunnen zagen van duizelingwekkende afmetingen.’

Dit is het leven van een bos.

Boem. Een nieuwe boom valt. ‘Wij spreken liever niet van bomen kappen, maar van oogsten’, aldus de kleinzoon van de boswachter. ‘Zie je dat licht daar? Als je een boom eruit haalt, zorgt dat ervoor dat de volgende kan groeien. Dat is het leven van een bos, zegt de broer. ‘Er is geen sprake van een bos leeghalen. Er omheen staan nog genoeg eiken om de stand in leven te houden. Het is een cyclus,’ voegt de Unisylva-vertegenwoordiger eraan toe.

Meestal heeft hij slechts een vaag idee wat er met de bomen gebeurt die weggehaald worden van de percelen van particuliere eigenaars die hij beheert: Meubels, bouw… ‘Hier weten we precies wat het doel is. En dan te bedenken dat wij een bescheiden bijdrage leveren….. Ik vind het niet slecht.’ Aan de voet van de eik n°10 kijkt Vincent Duaux omhoog. Hij staat liever met z’n beide benen op de grond, dus is het Thomas Vautrin, de eekhoorn van het team, die op het punt staat naar boven te klimmen om een deel van de boom te snoeien zodat die veilig kan vallen.

‘De Notre Dame wordt vast weer een mooie kathedraal’. Hij grapt over het hardnekkige cliché van de ‘man met een geruit hemd diep in het bos’ dat aan het beroep kleeft. Hij is niettemin enthousiast over zijn deelname aan dit grootse project: ‘We zijn apetrots dat wij hier een bijdrage aan mogen leveren. We zouden graag eens gaan kijken bij de werkzaamheden in Parijs.

Niet ver weg, wachten de machines die de bomen uit het bos gaan trekken. Het laatste onderdeel van deze klus, voordat de bomen naar de zagerij worden vervoerd. ‘Onze opa wist precies wat hij deed. Er zijn genoeg bomen die over een goede honderd jaar geoogst kunnen worden. Wij hopen dat onze kleinkinderen nog steeds dit bos zullen beheren. En dat zij aan de voet van de Notre-Dame zullen kunnen zeggen dat zij, net als tientallen andere boseigenaren, hebben bijgedragen aan de herbouw van deze schitterende kathedraal.’

Aart Sierksma

Bron: Des propriétaires forestiers de l’Yonne donnent des chênes pour Notre-Dame de Paris : “elle va être belle notre charpente” [Caroline Girard]